Gehechtheid: Waarom Moeders en Vaders Verschillend (maar Even Belangrijk!) Zijn

De verbinding tussen ouders en hun baby is diepgeworteld in onze biologie en evolutie. Hoewel we in moderne tijden vaak benadrukken dat mannen en vrouwen hetzelfde kunnen en zouden moeten doen, is er vanuit wetenschappelijk onderzoek duidelijk bewijs dat vaders en moeders biologisch verschillend zijn toegerust om zich te verbinden met hun kind. En dat verschil is niet alleen natuurlijk, maar essentieel voor de gezonde ontwikkeling van een kind.

Hormonen en Ouderschap: Oxytocine en Vasopressine

Het hormoon oxytocine, ook wel bekend als het 'knuffelhormoon', speelt een cruciale rol bij hechting, empathie en verzorgend gedrag. Bij moeders stijgt het oxytocinegehalte aanzienlijk tijdens zwangerschap, geboorte en borstvoeding, waardoor ze biologisch zijn afgestemd om intensief te zorgen en emotioneel responsief te zijn naar hun baby toe (Komisar, 2017).

Vaders daarentegen hebben minder verhoogde niveaus van oxytocine na de geboorte, maar meer van het hormoon vasopressine, dat gerelateerd is aan beschermend gedrag, territoriumbewustzijn en waakzaamheid (Gray & Anderson, 2010). Dit verschil verklaart deels waarom vaders vaak een andere, maar even belangrijke, rol hebben: het bieden van veiligheid en begrenzing. Belangrijk hierbij is te benadrukken dat mannen het verzorgende gedrag, dat vrouwen biologisch gemakkelijker eigen is, zeker kunnen aanleren en ontwikkelen door bewuste interactie en betrokkenheid.

Zowel de verzorgende en geruststellende aanwezigheid van moeders als de beschermende en ontdekkingsgerichte energie van vaders zijn essentieel.

Voorbeelden van Oudergedrag op Verschillende Leeftijden

Moeder (verzorgend gedrag):

• Knuffelen, troosten en voeden (0-12 maanden)

• Rustgevende bedtijdrituelen (0-3 jaar)

• Troost bieden bij pijn en verdriet (alle leeftijden)

Vader (beschermend en stimulerend gedrag):

• Speelse, fysieke activiteiten zoals stoeien (0-4 jaar)

• Ontdekkingsgerichte uitstapjes, zoals wandelen in het bos of naar de speeltuin (2-6 jaar)

• Begeleiden en ondersteunen bij zelfstandigheid en uitdagingen (vanaf 3 jaar)

Nachtelijke Waakzaamheid: een Natuurlijke Taakverdeling

Opvallend is onderzoek dat aangeeft dat moeders vooral wakker worden van het gehuil van hun baby, terwijl vaders eerder wakker worden van geluiden die duiden op een mogelijke bedreiging, zoals een tak die tegen het raam ritselt (Hrdy, 2009). Dit verschil toont aan dat moeders biologisch vooral gericht zijn op verzorging en emotionele nabijheid, terwijl vaders van nature geprogrammeerd zijn om de veiligheid van het gezin te bewaken.

Gehechtheid als Basis voor Ontwikkeling

Gehechtheid verwijst naar de emotionele band tussen kind en ouder(s), die zorgt voor veiligheid, vertrouwen en het vermogen om relaties aan te gaan gedurende het verdere leven. De gehechtheidstheorie van John Bowlby benadrukt hoe cruciaal veilige hechting is in de eerste levensjaren, aangezien dit de basis vormt voor gezonde sociale, emotionele en cognitieve ontwikkeling (Bowlby, 1988). Een veilige gehechtheid ontstaat wanneer ouders consistent, liefdevol en responsief reageren op de behoeften van hun baby. Hierbij zijn zowel het verzorgende gedrag van moeders als het stimulerende en beschermende gedrag van vaders cruciaal.

Het gaat hierbij niet om gender, maar om complementaire kwaliteiten en gedragingen.

Wil je hier meer over weten en ontdekken hoe je gehechtheid optimaal ondersteunt vanaf de conceptie tot het eerste levensjaar? Bekijk dan zeker onze online cursus over gehechtheid -Veilige Start, Sterke Toekomst- op de website.

Complementaire Rollen zijn Essentieel

Hoewel het tegenwoordig populair is om te benadrukken dat mannen en vrouwen volledig gelijke rollen moeten vervullen, toont onderzoek duidelijk aan dat baby's profiteren van deze complementaire energieën. Zowel de verzorgende en geruststellende aanwezigheid van moeders als de beschermende en ontdekkingsgerichte energie van vaders zijn essentieel voor een evenwichtige gehechtheidsontwikkeling en een gezonde emotionele groei van het kind (Komisar, 2017; Lamb & Lewis, 2013).

Voor alleenstaande ouders kan het waardevol zijn om iemand uit de familie of vriendenkring te vragen om de andere energie, verzorgend of beschermend, regelmatig te brengen.

Ook bij same-sex ouders kan het nuttig zijn om expliciet rollen af te spreken, zodat de baby zowel de verzorgende als de beschermende energie kan ervaren. Het gaat hierbij niet om gender, maar om de complementaire kwaliteiten en gedragingen die bijdragen aan een gebalanceerde ontwikkeling.

Taboe of Natuurlijk Gegeven?

Erica Komisar bespreekt uitvoerig in haar boeken hoe het biologisch gegeven dat moeders beter toegerust zijn voor intensieve zorg voor baby's, vandaag de dag een taboe kan zijn. In onze cultuur waarin gelijkheid wordt geïnterpreteerd als 'hetzelfde zijn', roept dit soms weerstand op. Toch is het erkennen van deze biologische verschillen geen beperking, maar juist een versterking van de natuurlijke rollen die beide ouders vervullen in het welzijn en de ontwikkeling van hun kind.

Het erkennen en waarderen van biologische verschillen tussen moeders en vaders helpt ons om authentiek ouderschap te omarmen. Baby’s hebben niet slechts één vorm van liefde en zorg nodig, maar beide energieën – verzorgend én beschermend – om zich optimaal te kunnen ontwikkelen.

Liefs,

Leaf

Referenties

Bowlby, J. (1988). A secure base: Clinical applications of attachment theory. Routledge.

Gray, P. B., & Anderson, K. G. (2010). Fatherhood: Evolution and human paternal behavior. Harvard University Press.

Hrdy, S. B. (2009). Mothers and others: The evolutionary origins of mutual understanding. Harvard University Press.

Komisar, E. (2017). Being There: Why Prioritizing Motherhood in the First Three Years Matters. Penguin.

Lamb, M. E., & Lewis, C. (2013). Father-child relationships. In P. D. Zelazo (Ed.), The Oxford handbook of developmental psychology (Vol. 2, pp. 243-277). Oxford University Press.